Η μάχη της Πράγας
6 Μαΐου 1757

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ

Σε όλη τη διάρκεια του χειμώνα του 1756-57, ο Φρειδερίκος σχεδίαζε ένα νέο χτύπημα κατά της Αυστρίας. Το σχέδιο του μπήκε σε εφαρμογή στα τέλη Απριλίου του 1757 με την εισβολή στη Βοημία, ξαφνιάζοντας τους Αυστριακούς. Ο στρατός του, κατανεμημένος σε τρεις φάλαγγες, προέλασε γρήγορα και έφτασε έξω από την Πράγα. Οι Αυστριακοί είχαν στρατοπεδεύσει από την 1η Μαΐου στον απότομο λόφο του Ziskaberg, ανατολικά της πόλης. Ο Πρίγκιπας Κάρολος της Λωραίνης σκόπευε να τηρήσει αμυντική στάση και να περιμένει την άφιξη του στρατάρχη von Daun με σημαντικές ενισχύσεις.

Στις 5 Μαΐου ο Κάρολος μετακίνησε το αρχηγείο του από το χωριουδάκι Nusle στο Maleschitz και παρέταξε το στρατό του σε δυο γραμμές ανάμεσα στο Maleschitz και στο Wolschan. Ο στρατός του αριθμούσε 61.000 άντρες. Ο στρατάρχης Hadik με τους Ουσάρους του και ο Lobkowitz με 700 ιππείς βρίσκονταν στα υψώματα έξω από τους οικισμούς Gbell και Prosek. Ο Κάρολος ανέμενε τη σύγκρουση μετά τις 7 Μαΐου.

Το πεδίο της μάχης εκτείνονταν ανατολικά της Πράγας με κύριο χαρακτηριστικό του τους μικρούς λοφίσκους γύρω από τους οικισμούς Sterbohol, Unter-Poczernitz και Hostawitz (σημ. Hostavice). Ανάμεσα στους λοφίσκους κυλούσαν διάφορα ρέματα που κατέληγαν σε μικρές λιμνούλες και χύνονταν στον ποταμό Μολδάβα. Ο καταπράσινος λόφος Ziskaberg είχε υψόμετρο 170 μέτρα και ήταν απόκρημνος. Ο ποταμός Μολδάβας, διασχίζοντας την Πράγα, έρεε δίπλα από τη βορειοδυτική άκρη του λόφου. Η κορυφή του λόφου ήταν επίπεδη και γεμάτη με αγροκτήματα και αρώσιμα εδάφη, ενώ στα ανατολικά οι πλαγιές του ήταν ομαλότερες.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Ο αυστριακός στρατός

Αρχιστράτηγος των Αυστριακών ήταν ο Πρίγκιπας Κάρολος Αλέξανδρος, Δούκας της Λωραίνης συνεπικουρούμενος από τον Κόμη von Browne. Η συνολική δύναμη του αυστριακού στρατού ήταν 76.500 άντρες και 177 πυροβόλα. Αυτοί κατανέμονταν σε 56 τάγματα τακτικού πεζικού, 5 τάγματα Grenzer, 62 λόχους γρεναδιέρων και 132 ίλες ιππικού. Από τα 177 πυροβόλα, τα 61 ήταν βαρέα. Έξι τάγματα πεζικού αποτελούσαν τη φρουρά της Πράγας.

Οι Αυστριακοί παρατάχτηκαν αρχικά σε δυο γραμμές. Η πρώτη αποτελούνταν από 32 τάγματα πεζικού και 49 ίλες ιππικού. Συγκεκριμένα, στο κέντρο μεταξύ Ziskaberg και Hrdlorzez βρίσκονταν δεκαεπτά τάγματα πεζικού. Στο δεξί άκρο ήταν παραταγμένες οι 28 ίλες ιππικού του Μαρκήσιου de Spada και στο αριστερό άκρο στα υψώματα μεταξύ των οικισμών Kej και Hlaupetin βρίσκονταν οι 21 ίλες ιππικού του Κόμη O'Donell και 4 τάγματα ελαφρού πεζικού Grenzer. Η δεύτερη γραμμή αποτελούνταν από 24 τάγματα πεζικού και 42 ίλες ιππικού. Στα δεξιά βρίκονταν παραταγμένες οι 21 ίλες ιππικού του Κόμη Althann και στο αριστερό άκρο οι 21 ίλες ιππικού του Πρίγκιπα Hohenzollern. Στο κέντρο, 230 μέτρα περίπου, πίσω από την πρώτη γραμμή στα υψώματα του Taborberg βρίσκονταν 10 τάγματα πεζικού του Δούκα von Arenberg και νοτιότερα, στο δρόμο που οδηγούσε στο Κολίν, ήταν παραταγμένα πέντε τάγματα πεζικού του Κόμη Wied και εννέα τάγματα πεζικού του Μαρκήσιου de Clerici.

Ο πρωσικός στρατός

Ο Φρειδερίκος συνεπικουρούμενος από τον Κόμη von Schwerin διέθετε 64.000 άντρες, κατανεμημένους σε 66 τάγματα πεζικού, 113 ίλες ιππικού και 210 πυροβόλα, από τα οποία τα 82 ήταν βαρέα. Το Σώμα του Keith που παρέμεινε πίσω στην αριστερή όχθη του Μολδάβα κοντά στο Weissenberg διέθετε 30.000 άντρες περίπου κατανεμημένους σε 28 τάγματα πεζικού και 38 ίλες ιππικού. Σε εφεδρεία βρίσκονταν οι 45 ίλες ιππικού του στρατηγού von Zieten.

Νωρίς την Παρασκευή στις 6 Μαΐου 1757 η δύναμη του στρατάρχη von Schwerin κινήθηκε σε τρεις φάλαγγες προς το Prosek. Η πρώτη φάλαγγα (26 τάγματα πεζικού και 5 ίλες ιππικού) βρίσκονταν στα δεξιά, η δεύτερη φάλαγγα (2 τάγματα πεζικού, τα πυροβόλα και 100 Ουσάροι) ήταν στο κέντρο πάνω στο δρόμο που οδηγούσε στην Πράγα και η τρίτη φάλαγγα (12 τάγματα πεζικού και 45 ίλες ιππικού) ακολούθησε τη δεύτερη έως το Winarz και μετά στράφηκε νότια του Gbell. Την κίνηση των φαλάγγων κάλυπταν από αριστερά δέκα ίλες Ουσάρων. Στις 5:00 ο Φρειδερίκος ξεκίνησε την πορεία του με δυο φάλαγγες (20 τάγματα πεζικού και 38 ίλες ιππικού) προς την κατεύθυνση του Prosek. Ο von Schwerin σταμάτησε την κίνηση του έξω από το Prosek και περίμενε την άφιξη του Φρειδερίκου, ο οποίος έφτασε εκεί στις 6:00 με τους Αυστριακούς να είναι απλοί παρατηρητές των κινήσεων των Πρώσων.

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ

Παρατηρώντας τις θέσεις των Αυστριακών από μια κορυφογραμμή ανατολικά του Prosek μαζί με τους επιτελείς του, αποφάσισε να επιτεθεί κατά του αυστριακού δεξιού. Η αναγνώριση του εδάφους μεταξύ Unter-Poczernitz και Sterbohol έδειξε ότι ήταν εφικτή μια επίθεση στο δεξί άκρο της αυστριακής παράταξης, παρά την ύπαρξη ρυακιών και μικρών λιμνών. Ο von Schwerin ήθελε όμως να ξεκουράσει τους άντρες του που ήταν άυπνοι από τα μεσάνυχτα, αλλά ο Φρειδερίκος φοβούμενος την άφιξη των 30.000 αντρών του von Daun, αρνήθηκε να αναβάλει την επίθεση. Έτσι ο von Schwerin σύμφώνησε απρόθυμα μαζί του. Η επίθεση θα γινόταν στο Sterbohol, ενώ το ιππικό θα κινούνταν νοτιότερα για να κυκλώσει τους Αυστριακούς.

Η διάταξη των δυο στρατών

Ο Φρειδερίκος ανέπτυξε το στρατό του σε δυο γραμμές. Τάχθηκε επικεφαλής της δεξιάς πτέρυγας και ο von Schwerin της ενισχυμένης αριστερής. Η πρώτη γραμμή αποτελούνταν από 40 τάγματα πεζικού, 43 ίλες ιππικού και πέντε τάγματα γρεναδιέρων. Η δεύτερη γραμμή αποτελούνταν από 21 τάγματα πεζικού και 25 ίλες ιππικού. 45 ίλες ιππικού αποτελούσαν την εφεδρεία, ενώ 20 πυροβόλα διατέθηκαν στην αριστερή πτέρυγα για την αρχική επίθεση. Οι πρωσικές φάλαγγες καθυστέρησαν να φτάσουν στο Unter-Poczernitz και στο Sterbohol εξαιτίας των ελών και των στενών δρόμων. Οι Αυστριακοί παρακολουθούσαν τις πρωσικές φάλαγγες που εμφανίστηκαν στον ορίζοντα νότια του Satalitz, αλλά δεν αντιλήφθηκαν έγκαιρα το σχέδιο του Φρειδερίκου.

Στις 9:00 οι 65.000 Αυστριακοί παρατάχτηκαν σε τρεις γραμμές πάνω στο λόφο του Ziskaberg σε ενα μέτωπο μήκους 6 χλμ. Η αριστερή πτέρυγα τους έφτανε έξω από τα τείχη της Πράγας και η δεξιά ήταν ανεπτυγμένη μεταξύ Kyge και Hlaupetin. Ο στρατάρχης von Browne που διοικούσε τη δεξιά πτέρυγα αντελήφθη την προσπάθεια των Πρώσων να τον υπερφαλαγγίσουν από την πλευρά του Sterbohol. Έτσι οι ίλες ιππικού του de Spada και του Κόμη Althann διατάχτηκαν να λάβουν θέσεις βόρεια του οικισμού Unter Mecholup και πίσω από το Sterbohol. Ταυτόχρονα το πεζικό της αυστριακής αριστερής πτέρυγας έλαβε νέες θέσεις ανατολικότερα. Επίσης ο Κάρολος διέταξε τα τάγματα πεζικού της δεύτερης γραμμής (Wied και de Clerici) να ενισχύσουν τη δεξιά πτέρυγα, ενώ το πυροβολικό μαζί με 22 λόχους γρεναδιέρων έλαβαν θέσεις στα υψώματα του Homoleberg. Μετά από αυτή την αναδιάταξη του αυστριακού στρατού, η δεξιά πτέρυγα του von Browne διέθετε 105 ίλες ιππικού ανεπτυγμένες σε τρεις γραμμές συνεπικουρούμενη από δυο συντάγματα Ουσάρων του στρατάρχη Hadik.

Γύρω στις 10:00 οι Πρώσοι θωρακοφόροι της πρώτης γράμμης της αριστερής πτέρυγας παρατάχτηκαν νότια του Sterbohol, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα του πρωσικού στρατού δυσκολεύτηκαν αρκετά να διασχίσουν τις πεδιάδες ανατολικά του Unter-Poczernitz και να φτάσουν εγκαίρως στις θέσεις τους βορειοανατολικά του Sterbohol. Ο von Schwerin, επικεφαλής του πεζικού της πρώτης γραμμής, δεν επιθυμούσε να αφήσει χρόνο στους Αυστριακούς να οργανωθούν και διέταξε τα κατάκοπα στρατεύματα του να επιτεθούν άμεσα. Εκείνη τη στιγμή όμως τα αυστριακά πυροβόλα από το Homoleberg άνοιξαν πυρ κατά των Πρώσων. Έτσι ο αντιστράτηγος Hans Karl von Winterfeldt, αντί να περιμένει την άφιξη της δεύτερης γραμμής, επιτέθηκε αμέσως στους Αυστριακούς με έξι τάγματα πεζικού και δυο τάγματα γρεναδιέρων από το Sterbohol.

Η επίθεση του πρωσικού ιππικού

Ο Φρειδερίκος επέπληξε τον von Schwerin για την βιαστική επίθεση του. Αυτός προσπάθησε να τον καθησυχάσει και διέταξε το διοικητή των θωρακοφόρων αντιστράτηγο Πρίγκιπα von Schönaich να επιτεθεί κατά των Αυστριακών. Τα συντάγματα του von Lucchesi περίμεναν ακίνητα τους Πρώσους και, αφού έριξαν μια ομοβροντία, αντεπιτέθηκαν από κοντινή απόσταση. Οι Πρώσοι θωρακοφόροι κατάφεραν να διασπάσουν την πρώτη γραμμή των Αυστριακών, αλλά ήρθαν αντιμέτωποι με τους ιππείς της δεύτερης γραμμής και τους Ουσάρους του στρατάρχη Hadik από τα αριστερά και αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν. Αφού ανασυντάχτηκαν και ενισχύθηκαν με 20 ίλες Ουσάρων από την εφεδρική δύναμη του von Zieten, εξαπέλυσαν μια νέα επίθεση. Οι Ουσάροι κατάφεραν να απωθήσουν τους ιππείς του Hadik, αλλά το υπέρτερο αυστριακό ιππικό σε μια λυσσώδη μάχη εκ του συστάδην ανάγκασε τους Πρώσους να οπισθοχωρήσουν ξανά πίσω νότια του Sterbohol.

Η επίθεση των Πρώσων στο Sterbohol

Η επίθεση του πρωσικού πεζικού βόρεια του Sterbohol είχε επίσης αποτύχει. Τα 14 τάγματα πεζικού της αριστερής πτέρυγας δέχτηκαν σφοδρό πυρ από τα πυροβόλα των Αυστριακών και υπέστησαν πολλές απώλειες. Ο στρατάρχης von Schwerin έπεσε ηρωικά οδηγώντας τους άντρες του στην επίθεση, ενώ ο αντιστράτηγος von Winterfeldt τραυματίστηκε σοβαρά. Τα αποδιοργανωμένα τάγματα των Πρώσων με τη βοήθεια τριών συνταγμάτων ιππικού του von Zieten κατάφεραν στο τέλος να ανασυνταχτούν πίσω από το Sterbohol. Οι Αυστριακοί παρέμειναν κύριοι του Homoleberg. Ταυτόχρονα με την αποτυχημένη επίθεση της αριστερής πτέρυγας, ο Φρειδερίκος έφτασε με τη δεύτερη γραμμή και έστησε τις πυροβολαρχίες του. Μια πυροβολαρχία τοποθετήθηκε νότια του Hostawitz και μια βορειοανατολικά του Sterbohol. 12 τάγματα πεζικού της δεύτερης γραμμής της αριστερής πτέρυγας διέσχισαν τις πεδιάδες και παρατάχτηκαν λίγο βορειότερα. Ενθαρρυμένος από τις επιτυχίες στη δεξιά πτέρυγα του, ο von Browne σχεδίαζε να εξαπολύσει μια γενική αντεπίθεση. Όμως χτυπήθηκε από μια οβίδα στο πόδι και αποσύρθηκε τραυματισμένος από το πέδιο της μάχης. Έτσι η αυστριακή αντεπίθεση κατέληξε σε μεμονωμένες επιθέσεις.

Η μάχη στο κέντρο

Οκτώ πρωσικά τάγματα της δεξιάς πτέρυγας επιτέθηκαν με την υποστήριξη του πυροβολικού εναντίον των αυστριακών θέσεων. Ταυτόχρονα ο Δούκας του Bevern είχε στείλει δέκα τάγματα πεζικού της δεύτερης γραμμής να αναπτυχθούν νότια του Hostawitz και να επιτεθούν πλευρικά στην αυστριακή δεξιά πτέρυγα. Η επίθεση αυτή σταμάτησε την αυστριακή αντεπίθεση κατά της πρωσικής αριστερής πτέρυγας και απώθησε τους Αυστριακούς πίσω από το λόφο Homoleberg, ενώ παράλληλα έδωσε την ευκαιρία στους Πρώσους να εισέλθουν στο κενό που είχε δημιουργηθεί στην αυστριακή διάταξη. Η πυροβολαρχία των Αυστριακών βρέθηκε χωρίς υποστήριξη από το ιππικό και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Homoleberg. Στις 11:00 η κατάσταση στο πεδίο της μάχης ευνοούσε τους Πρώσους που προωθήθηκαν έως τον οικισμό του Neu-Straschnitz. Τα πυροβόλα του Φρειδερίκου προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στους Αυστριακούς νότια του Kej και διεκόλυναν σε μεγάλο βαθμό την προώθηση του πρωσικού πεζικού στο σημείο εκείνο. Παράλληλα ο Φρειδερίκος έδωσε διαταγή στα συντάγματα πεζικού Winterfeldt και Anhalt να υπερφαλαγγίσουν το Kej από τα βόρεια. Οι Αυστριακοί αντιστάθηκαν γενναία αλλά στο τέλος υποχώρησαν.

Ο διοικητής του αυστριακού ιππικού Κόμης Stampach θεώρησε λανθασμένα ότι οι Πρώσοι δε θα ξαναεπιτεθούν στη δεξιά πτέρυγα του. Όμως 45 ίλες πρωσικού ιππικού υπό τον von Zieten επιτέθηκαν στους απροετοίμαστους Αυστριακούς και τους έτρεψαν σε φυγή δυτικά προς δυο κατευθύνσεις. Την Πράγα και τη Sazawa. Πολλές μονάδες του πρωσικού ιππικού βρέθηκαν απομονωμένες και εξαντλημένες ανάμεσα στις εχθρικές γραμμές. Παρολά αυτά 350 Πρώσοι ιππείς υπό τον συνταγματάρχη von Lentulus κατάφεραν να απωθήσουν τις διάφορες αντεπιθέσεις του αυστριακού πεζικού. Ο Κάρολος της Λωραίνης τρεπόταν σε φυγή μαζί με το ιππικό του. Ήταν άρρωστος και απών από τo πεδίο της μάχης. Μαζί με τον von Browne άφησαν τον αυστριακό στρατό ακέφαλο ενάντια στους Πρώσους.

Το τέλος της μάχης

Η υποχώρηση των Αυστριακών από το Kej και το Hlaupetin άνοιξε το δρόμο για τους Πρώσους προς το Taborberg. Ο στρατηγός Μανστάιν προωθήθηκε με τέσσερα τάγματα πεζικού και με την υποστήριξη του αντιστράτηγων Φερδινάνδου Δούκα του Μπραουνσβάιγκ και Πρίγκιπα Ερρίκου. Ο Ερρίκος και οι άντρες του διέσχισαν με ηρωισμό τις γεμάτες λάσπη λιμνούλες και κυρίευσαν τα εχθρικά πυροβόλα που βρίσκονταν εκεί. Έτσι έθεσαν την αυστριακή δεξιά πτέρυγα σε πλευρικό πυρ. Όμως οι Αυστριακοί ενίσχυσαν τις δυνάμεις τους στο λόφο με καινούργια τάγματα από τις εφεδρείες τους. Η σύγκρουση για την κατάληψη του λόφου ήταν σκληρή και με πολλές απώλειες εκατέρωθεν, αλλά έπειτα από λίγη ώρα οι αυστριακές μονάδες υποχώρησαν προς το Maleschitz και το φαράγγι του Hrdlorzez. Στις 13:30, απειλούμενοι από τις δυο πλευρές, οι Αυστριακοί διέκοψαν την επίθεση τους στο Sterbohol και οπισθοχώρησαν συντεταγμένα. Η αυστριακή δεξιά πτέρυγα διαλύθηκε εντελώς και τα εναπομείναντα τάγματα πεζικού τράπηκαν σε φυγή προς την Πράγα. Στην αριστερή πτέρυγα σημειώθηκαν μερικές σκληρές αψιμαχίες κοντά στο λόφο Ziskaberg με τους Αυστριακούς να αμύνονται σθεναρά πριν οπισθοχωρήσουν προς την πόλη. Ο Φρειδερίκος προσπάθησε να αποκόψει την υποχώρηση των Αυστριακών στο Visehrad και στο Branik νότια της Πράγας, άλλά δεν τα κατάφερε. Περίπου 16.000 Αυστριακοί πέρασαν τον Μολδάβα για να ενωθούν πιθανότατα με τις δυνάμεις του von Daun. Η μάχη τελείωσε στις 15:00 με τον αυστριακό στρατό (40.000 άντρες) να βρίσκεται μέσα στην πόλη της Πράγας. Ο Πρίγκιπας Κάρολος προσπάθησε δυο φορές ανεπιτυχώς να εξέλθει από την πόλη, ενώ ο Φρειδερίκος ήταν απογοητευμένος που δεν πέτυχε μια ολοκληρωτική νίκη κατά του αυστριακού στρατού.

Οι απώλειες

Ήταν μια δαπανηρή νίκη για τους Πρώσους, που έχασαν 14.000 άντρες και 401 αξιωματικούς. Ο στρατάρχης von Schwerin και ο υποστράτηγος von Amstel σκοτώθηκαν, ενώ ο αντιστράτηγος Winterfeldt τραυματίστηκε σοβαρά. Οι Αυστριακοί έχασαν 12.912 άντρες και 412 αξιωματικούς. Ο von Browne τραυματίστηκε θανάσιμα από εχθρική οβίδα και παρέμεινε εκτός υπηρεσίας για αρκετό καιρό. Οι Πρώσοι κυρίευσαν 33 πυροβόλα και οι Αυστριακοί 4.

ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Άρθρα

• Η μάχη της Πράγας 1757 - Kronoskaf