Η μάχη του Κολίν
18 Ιουνίου 1757

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ

Μετά την αιματηρή νίκη τους στη μάχη της Πράγας, οι Πρώσοι του Φρειδερίκου άρχισαν την πολιορκία της πόλης. Ο στρατάρχης Λεοπόλδος φον Ντάουν ανταποκρίθηκε άμεσα στο αίτημα της αυτοκράτειρας Μαρίας Θηρεσίας για την απελευθέρωση του Καρόλου από την Πράγα και συγκέντρωσε για το σκοπό αυτό μια δύναμη 54.000 αντρών περίπου στην περιοχή του Czaslau της Βοημίας. Η προέλαση των Αυστριακών ήταν γρήγορη και ξάφνιασε τον Φρειδερίκο. Ο Δούκας του Bevern, που παρακολουθούσε τις κινήσεις τους, δεν κατάφερε να τους καθυστερήσει και οπισθοχώρησε. Η ισχυρή δύναμη του αυστριακού στρατού ανάγκασε τον Φρειδερίκο να αποσπάσει επιπλέον δυνάμεις από την πολιορκία της Πράγας και να ενισχύσει τον Bevern, που είχει στρατοπεδεύσει στο Kaurzim σε απόσταση 3 μιλίων από τις θέσεις των Αυστριακών. Ο φον Ντάουν, από την πλευρά του, συνειδητοποίησε ότι ήταν ανέφικτο για τις πρωσικές δυνάμεις να κρατήσουν ανοικτά δυο μέτωπα και αποφάσισε στις 17 Ιουνίου να λάβει αμυντικές θέσεις στους λόφους έξω από την πόλη του Κολίν και να περιμένει τον Φρειδερίκο. Ο Φρειδερίκος, επικεφαλής μιας δύναμης 34.000 αντρών, άφησε τη συνέχιση της πολιορκίας στο Δούκα Φερδινάνδο του Brunswick-Wolfenbüttel, και μαζί με τον Πρίγκιπα Moritz of Anhalt-Dessau ετοιμάστηκε για τη μεγάλη μάχη που θα ακολουθούσε. Αξιοπερίεργο της όλης κατάστασης πριν τη μάχη είναι το γεγονός ότι οι πρωσικές δυνάμεις που έμειναν για να συνεχίσουν την πολιορκία της Πράγας ήταν λιγότερες από τις αυστριακές μέσα στην πόλη, αλλά ο Κάρολος έμεινε άπραγος, ενώ μπορούσε να είχε επιχειρήσει μια έξοδο και να επιτεθεί στον Φρειδερίκο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Αρχιστράτηγος του αυστριακού στρατού ήταν ο Κόμης Λεοπόλδος φον Ντάουν. Διέθετε μια δύναμη 54.000 αντρών, οι οποίοι κατανέμονταν σε 46 τάγματα τακτικού πεζικού, 9 τάγματα ελαφρού πεζικού Grenzer, 43 λόχους γρεναδιέρων, 158 ίλες ιππικού και 153 πυροβόλα. Οι Πρώσοι του Μεγάλου Φρειδερίκου διέθεταν 34.000 άντρες κατανεμημένους σε 32 τάγματα πεζικού, 116 ίλες ιππικού και 90 πυροβόλα.

Η ΔΙΑΤΑΞΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ

Ο αυστριακός στρατός

Στις 17 Ιουνίου ο φον Ντάουν παρέταξε τα στρατεύματα του στο λόφο Poborz έξω από τον ομώνυμο οικισμό σε απόσταση 47 χλμ. από την Πράγα. Το πρωί της επόμενης ημέρας, βλέποντας τον Φρειδερίκο να κινείται με το στρατό του προς το Κολίν, άλλαξε τη διάταξη του στρατού του, μετακινώντας τους άντρες του ανατολικότερα αθέατους πίσω από τους λόφους και παράλληλα με την αυτοκρατορική οδό (Kaiserstrasse). Ο σκοπός αυτής της κίνησης ήταν να εμποδίσει τους Πρώσους να υπερφαλαγγίσουν το δεξί άκρο της παράταξης του. Έτσι ολόκληρη η αυστριακή διάταξη μάχης εκτείνονταν από τους λόφους Poborz στα δυτικά έως τους λόφους Krzeczhorz στα ανατολικά έξω από το Κολίν, προσφέροντας εξ αρχής στους Αυστριακούς το πλεονέκτημα ενάντια στους Πρώσους. Επιπλέον το ανώμαλο γεμάτο χαντάκια και ξηρές κοίτες έδαφος μπροστά από τους λόφους θα δυσκόλευε ακόμα περισσότερο την επίθεση του πρωσικού πεζικού. Εκεί τοποθέτησε μονάδες ελαφρού πεζικού με εντολή να παρενοχλούν συνεχώς τους Πρώσους.

Το κέντρο της βρισκόταν στους λόφους Przekovsky. Πίσω από την κορυφογραμμή ο φον Ντάουν παρέταξε τις περισσότερες μονάδες του πεζικού του. Ο στρατηγός Nádasdy με τους Κροάτες του μετακινήθηκε από το αριστερό στο δεξί άκρο της αυστριακής διάταξης και παρατάχτηκε γύρω από τον οικισμό του Krzeczhorz. Κύριος σκοπός τους ήταν η ανάσχεση της πρωσικής επίθεσης. Τα υπολείμματα ενός αμυντικού έργου των Σουηδών του Γουσταύου Αδόλφου από τον Τριακονταετή Πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν επάξια για το σκοπό αυτό από τους Κροάτες. Ο φον Ντάουν έστησε τέλος τις πυροβολαρχίες του στους λόφους Przekovsky και Krzeczhorz αντίστοιχα.

Ο πρωσικός στρατός

Ο Φρειδερίκος σχεδίαζε μια πλευρική επίθεση στον φον Ντάουν υπερφαλαγγίζοντας την αυστριακή παράταξη από τα δεξιά. Οι Πρώσοι θα επιτίθονταν στο λόφο Krzeczhorz και τον ομώνυμο οικισμό. Η επίθεση θα γινόταν αρχικά από τα αριστερά με τέσσερα τάγματα πεζικού του υποστράτηγου von Hülsen και 80 ίλες ιππικού περίπου των στρατηγών von Zieten και von Penavaire. Η αποστολή του von Zieten και των 5.900 Ουσάρων του ήταν η κάλυψη του αριστερού του von Hülsen και η εξουδετέρωση του ιππικού του στρατηγού Nádasdy. Σε δεύτερο χρόνο θα ακολουθούσε ο von Tresckow για να καλύψει τη δεξιά πλευρά του von Hülsen. Στο κέντρο, οι τρεις ταξιαρχίες πεζικού του von Bevern θα παρέμεναν σε εφεδρεία συνεπικουρούμενες στα δεξιά από τις υπόλοιπες ίλες ιππικού του υποστράτηγου Schönaich. Η εικόνα που είχε ο Φρειδερίκος για το μέγεθος και τη διάταξη του αυστριακού στρατού ήταν αόριστη και αυτό θα του στοίχιζε τη νίκη. Επίσης δεν είχε την παραμικρή εικόνα της κατάστασης των δυο οικισμών Kutlirz και Krzeczhorz, από όπου θα περνούσε ο πρωσικός στρατός. Λέγεται ότι ο φον Ντάουν, καθώς παρατηρούσε τις θέσεις των Πρώσων με το τηλεσκόπιο του, είπε : "Πιστεύω ότι ο Βασιλιάς πρόκειται να ηττηθεί σήμερα".

Οι πρώτες αψιμαχίες

Νωρίς το πρωί της 18ης Ιουνίου 1757 η εμπροσθοφυλακή του πρωσικού στρατού συνάντησε μονάδες ελαφρού πεζικού και ιππικού των Αυστριακών στον οικισμό Planjan. Η ορμητική επίθεση του πρωσικού ιππικού ανάγκασε τους Αυστριακούς να αποσυρθούν ανατολικότερα. Η προέλαση των Πρώσων συνεχίστηκε κατά μήκος της Kaiserstrasse προς το Κολίν με επικεφαλής τον αντιστράτηγο von Zieten. Το μεσημέρι οι Πρώσοι έφτασαν μέχρι τον οικισμό Nove Mesto, όπου ο Φρειδερίκος αντίκρυσε από τη στέγη ενός πανδοχείου την παράταξη των Αυστριακών να εκτείνονταν σε μήκος 8 χλμ. χωρίς να γνωρίζει επακριβώς τη δύναμη της σε κάθε σημείο του μετώπου. Σε όλους τους οικισμούς κατά μήκος της αυτοκρατορικής οδού (Chotzemitz, Britzvi, Kutlirz και Krzeczhorz) υπήρχε αυστριακό πεζικό και πυροβόλα.

Η επίθεση στο Krzeczhorz

Η επίθεση των Πρώσων ξεκίνησε στις 13:30 με τον von Zieten να μετακινεί το ιππικό του απέναντι από τις θέσεις του Nádasdy. Μετά από μισή ώρα επτά τάγματα πεζικού του von Hülsen μαζί με τρία τάγματα γρεναδιέρων, ένα σύνταγμα δραγόνων του von Stechow και μερικά πυροβόλα επιτέθηκαν κατά των οικισμών Kutlirz και Krzeczhorz. Οι Πρώσοι συνάντησαν απρόσμενη αντίσταση από τους Αυστριακούς στα δυο χωριουδάκια και τα σουηδικά αναχώματα. Το ελαφρύ πεζικό του αυστριακού στρατού αντιμετώπισε σθεναρά τους Πρώσους σε κάθε σπίτι και κάθε χαράκωμα, αλλά μετά από μια ώρα αδιάκοπης μάχης οπισθοχώρησε νότια του Krzeczhorz σε ένα δάσος βελανιδιάς. Κατά την υποχώρηση του δέχτηκα επίθεση από τα συντάγματα ιππικού των von Stechow και von Warnery, τα οποία αναχαιτίστηκαν άμεσα από ένα σύνταγμα Ουσάρων του Kaiser Franz. Ταυτόχρονα με την επίθεση του von Hülsen ο von Zieten μαζί με τις ίλες ιππικού του υποστράτηγου von Krosigk επιτέθηκε κατά των αντρών του Nádasdy και έπειτα από μια αμφίρροπη μάχη, τους απώθησε πίσω στον οικισμό Radowesnitz.

Οι μάχες κράτησαν μια ώρα περίπου και στο τέλος ο von Hülsen παρέταξε οκτώ από τα κουρασμένα και διαλυμένα τάγματα πεζικού του νότια του Krzeczhorz στις υπώρειες του λόφου και άφησε δυο πίσω για εφεδρεία. Τότε ο Φρειδερίκος διέταξε άμεσα τον αντιστράτηγο von Tresckow να μετακινήσει εννέα τάγματα πεζικού προς κάλυψη του δεξιού του von Hülsen. Απέναντι από τους Πρώσους πάνω στο λόφο βρίσκονταν οι πυροβολαρχίες και τα τάγματα πεζικού των Αυστριακών. Ο φον Ντάουν, παρατηρώντας τους Πρώσους να καταλαμβάνουν το λόφο Krzeczhorz και ύστερα από αίτημα βοήθειας του Nádasdy, έδωσε διαταγή στα συντάγματα πεζικού της αριστερής πτέρυγας να μετακινηθούν προς τα δεξιά και να λάβουν θέσεις στο λόφο Krzeczhorz ώστε να κλείσουν το κενό που είχε δημιουργηθεί μεταξύ του δάσους βελανιδιάς και του λόφου Przekovsky. Έτσι με την άφιξη 22 ταγμάτων πεζικού των στρατηγών Wied και Sincère, καθώς και 65 ιλών ιππικού του στρατηγού Serbelloni η αμυντική γραμμή των Αυστριακών άρχισε να σταθεροποιείται στην πιο κρίσιμη στιγμή της μάχης.

Η μάχη διευρύνεται

Την ίδια στιγμή που διεξάγονταν αδιάκοπες μάχες στην αυστριακή δεξιά πτέρυγα, οι ταξιαρχίες πεζικού του von Bevern στο κέντρο δέχονταν συνεχή πυρά από τους Κροάτες ακροβολιστές του αυστριακού στρατού χωρίς να αντιδρούν. Ο ρόλος του von Bevern ήταν να κρατά καθηλωμένο το αριστερό και το κέντρο της αυστριακής παράταξης στο λόφο Przekovsky έως ότου επιτευχθεί ο ελιγμός του υπόλοιπου στρατού κατά του δεξιού της. Ο συνταγματάρχης Varenne, ένας από τους υπασπιστές του Φρειδερίκου, πήρε την πρωτοβουλία και έδωσε εντολή σε ένα από τα τάγματα του von Bevern να τους επιτεθεί άμεσα. Ο von Bevern διαμαρτυρήθηκε άμεσα για την παραβίαση των εντολών του, αλλά δεν εισακούστηκε. Έτσι και τα υπόλοιπα τάγματα πεζικού του πρωσικού κέντρου αναγκάστηκαν να εμπλακούν με τη σειρά τους στη μάχη. Ο φον Ντάουν αναδιέταξε τα στρατεύματα του. Ο στρατηγός Wied με τους άντρες του (6 τάγματα) παρατάχτηκε στο λόφο Krzeczhorz με τη δεξιά πτέρυγα του στο δάσος της βελανιδιάς, τα 7 τάγματα πεζικού του Sincère στα αριστερά του και πίσω σε εφεδρεία τοποθετήθηκαν τα 8 τάγματα πεζικού του Starhemberg. Ο Serbelloni με τους ιππείς του βρίσκονταν σε εφεδρεία ακόμα πιο πίσω. Τα πυροβόλα των Αυστριακών στο λόφο Przekovsky κατάφεραν να θέσουν εκτός μάχης τα πρωσικά στο Krzeczhorz και να προκαλέσουν απώλειες στους άντρες του von Hülsen που προσπαθούσαν να αναδιοργανωθούν.

Στο κέντρο, η επίθεση του von Bevern στο λόφο Przekovsky συνάντησε πολλές δυσκολίες και απώλειες. Τα τέσσερα αυστριακά συντάγματα πεζικού κράτησαν τις θέσεις τους και απώθησαν τους Πρώσους πολλές φορές, κάνοντας τον Φρειδερίκο έξαλλο. Γύρω στις 16:00 η πορεία της σύγκρουσης φάνηκε να ευνοεί τους Πρώσους. Ο von Tresckow ευθυγραμμίστηκε με τους γρεναδιέρους του von Hülsen και επιτέθηκαν στο λόφο Krzeczhorz για να εκδιώξουν τους Αυστριακούς. Ταυτόχρονα ο von Hülsen έστειλε 4 τάγματα πεζικού κατά των Κροατών στο δάσος της βελανιδιάς, αλλά η επίθεση του απέτυχε παταγωδώς, ύστερα από την αντεπίθεση των αντρών του στρατηγού Wied, που απώθησε τους Πρώσους πίσω στον οικισμό Krzeczhorz. Η καταδίωξη των Πρώσων άφησε εκτεθειμένη τη δεξιά πτέρυγα των Αυστριακών και έδωσε την ευκαιρία στον αντιστράτηγο von Seydlitz, που είχε αντικαταστήσει τον τραυματία von Krosigk, να αντεπιτεθεί με 15 ίλες ιππικού. Η ορμητική επίθεση του πρωσικού ιππικού σε συνδυασμό με την πίεση στο κέντρο από τον von Tresckow προκάλεσε ένα μικρό σεισμό στην ανθεκτική έως τότε αυστριακή παράταξη. Μερικά τάγματα της πρώτης γραμμής δεν άντεξαν την πίεση των Πρώσων και υποχώρησαν. Φαίνονταν ότι ο Φρειδερίκος θα κέρδιζε ακόμα μια μάχη.

Η αντίδραση των Αυστριακών

Η κατάσταση ήταν δραματική για τους Αυστριακούς στις 17:00. Όμως, ο επαγγελματισμός του αυστριακού στρατού και η ανάληψη πρωτοβουλιών από τους διοικητές των συνταγμάτων του ανέτρεψαν την εις βάρος τους κατάσταση και έδωσαν στον φον Ντάουν τη νίκη. Πολλά από τα συντάγματα που οπισθοχώρησαν δεν τράπηκαν σε άτακτη φυγή, αλλά ανασυντάχτηκαν και ήταν έτοιμα πάλι για μάχη. Τρία τάγματα πεζικού του Sincère ανέκοψαν με τις ομοβροντίες τους την επίθεση του von Tresckow και του πρωσικού ιππικού. Επίσης μερικά τάγματα του στρατηγού Wied ενώθηκαν με αυτά του Starhemberg, ενώ οι ίλες ιππικού του Serbelloni κάλυψαν άμεσα το κενό στη δεξιά πλευρά και απώθησαν τους καταπονημένους Πρώσους θωρακοφόρους. Βλέποντας το Φρειδερίκο να συγκεντρώνει τις προσπάθειες του στο κέντρο, ο φον Ντάουν διέταξε τον Puebla στην αριστερή πτέρυγα να ευθυγραμμίσει τα 11 τάγματα πεζικού του με αυτά του Andlau στο λόφο Przekovsky και τον Κόμη von Stampach να επιτεθεί κατά του υποστράτηγου Schönaich με σκοπό να υπερφαλαγγίσει τη δεξιά πτέρυγα των Πρώσων. Μετά τις πρώτες αψιμαχίες, ο Schönaich οπισθοχώρησε για να καλύψει τη δεξιά πλευρά της πρωσικής παράταξης.

Ο Φρειδερίκος, σε μια προσπάθεια να κρατήσει αυτά που είχε κερδίσει έως τότε, διέταξε τον von Pennavaire να επιτεθεί με το ιππικό του μέχρι το λόφο Krzeczhorz και να καλύψει το κενό που είχε δημιουργηθεί στην αυστριακή παράταξη. Ο Serbelloni, βλέποντας την κίνηση των Πρώσων, έστειλε τρία συντάγματα θωρακοφόρων να αντεπιτεθούν. Εξαιτίας μιας παρανόησης των εντολών, τα αυστριακά συντάγματα έμειναν πίσω από τις γραμμές του Starhemberg και έτσι οι Πρώσοι κατάφεραν να ανέβουν το λόφο και να λάβουν τις θέσεις τους στο κενό της εχθρικής παράταξης. Άμεσα ο Serbelloni έστειλε 26 ίλες ιππικού κατά των Πρώσων, οι οποίοι δεν άντεξαν και υποχώρησαν άτακτα με αρκετές απώλειες, παρασύροντας και φίλια τμήματα πεζικού από τις γραμμές του von Tresckow. Ακόμα μια επίθεση του πρωσικού ιππικού αποκρούστηκε μερικά λεπτά αργότερα από τα εύστοχα πυρά των αντρών του Starhemberg στο λόφο και των πυροβόλων.

Το τέλος της μάχης

Μια ώρα πριν το ηλιοβασίλεμα, ο Φρειδερίκος έπαιξε το τελευταίο του χαρτί. Έριξε στη μάχη τα εφεδρικά και ξεκούραστα τάγματα πεζικού των στρατηγών Manstein και Puttkamer κατά του αυστριακού κέντρου. Από την άλλη ο φον Ντάουν ενίσχυσε τις γραμμές του στο λόφο Przekovsky με πεζικό και ιππικό, ενώ απέσπασε τρία τάγματα πεζικού του Andlau από τη αριστερή πτέρυγα για να ενισχύσει τις δυνάμεις των Wied και Starhemberg που ανασυντάσσονταν στη δεξιά στο δάσος της βελανιδιάς. Η επίθεση των Πρώσων στο κέντρο με τρία τάγματα πεζικού αναχαιτίστηκε από το ιππικό του Serbelloni με απώλειες το 77% των αντρών τους. Το αυστριακό ιππικό συνέχισε τη ορμητική επίθεση του στα νώτα των Πρώσων που μάχονταν με τις δυνάμεις του Sincere στο λόφο Krzeczhorz. Κατά τις 20:00 το περικυκλωμένο και εξουθενωμένο πρωσικό πεζικό άρχισε να υποχωρεί προς την αυτοκρατορική οδό. Στη δεξιά πτέρυγα των Αυστριακών ο von Hülsen, βλέποντας τις ενισχύσεις των Αυστριακών, συνειδητοποίησε ότι ήταν ανώφελο να συνεχίσει τη μάχη και διέταξε τους άντρες του να οπισθοχωρήσουν συντεταγμένα. Έτσι ολόκληρος ο πρωσικός στρατός είχε επιστρέψει στις αρχικές γραμμές του στις 21:00. Ο Φρειδερίκος εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης πριν αυτή τελειώσει. Ένας στρατιώτης τον βρήκε καθισμένο και απαρηγόρητο στην άκρη της αυτοκρατορικής οδού και του πρόσφερε να πιεί λίγο νερό από το καπέλο του. Ο φον Ντάουν είχε νικήσει τον Φρειδερίκο κατά κράτος.

Οι απώλειες

Η αιματηρή μάχη διήρκεσε μισή ημέρα. Οι Πρώσοι έχασαν το 40% περίπου της δύναμης τους, δηλαδή 13.600 άντρες και οι Αυστριακοί το 17%, δηλαδή 9.200 άντρες περίπου. Αυτή η τεράστια διαφορά στις απώλειες κάνει ξεχωριστή τη μάχη του Κολίν σε σχέση με τις προηγούμενες μάχες της Πράγας και του Lobositz. Οι μάχες του Επταετούς Πολέμου δεν ήταν λιγότερο αιματηρές από αυτές της Ναπολεόντειας εποχής και συγκεκριμένα για τους Πρώσους ήταν μια σφαγή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Η μάχη του Κολίν αποτέλεσε μια τακτική και στρατηγική νίκη των Αυστριακών έναντι των Πρώσων. Ο φον Ντάουν πέτυχε την αποστολή του που ήταν η λύση της πολιορκίας της Πράγας, ενώ ο Φρειδερίκος αναγκάστηκε να αποτραβηχτεί με το στρατό του πίσω στη Σαξονία. Η Αυτοκράτειρα Μαρία-Θηρεσία ενθουσιάστηκε με αυτή τη νίκη και παρασημοφόρησε τους βετεράνους της μάχης με το ύψιστο πολεμικό μετάλλιο της μοναρχίας. Οι Αυστριακοί θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν αυτή τη νίκη για να πετύχουν περισσότερα, αν ο Πρίγκιπας Κάρολος κατεδίωκε τους Πρώσους που υποχωρούσαν. Η νίκη στο Κολίν έδωσε στην Αυστρία το ψυχολογικό πλεονέκτημα να συνεχίσει τον πόλεμο για έξι χρόνια ακόμα και να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με ευνοϊκούς όρους. Από την άλλη ο Φρειδερίκος κατάφερε με δυο εντυπωσιακές νίκες μέχρι το τέλος της χρονιάς (στο Ρόσμπαχ και στο Leuthen) να βγει νικητής από αυτή τη σύγκρουση.

ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Άρθρα

• Η μάχη του Κολίν 1757 - Kronoskaf
• Η μάχη του Κολίν 1757 - Obscure battles